Herman Gorter

Herman Gorter (1864 - 1927) was dichter en overtuigd socialist. Hij was een man van beide uitersten.

Zijn beroemdste werk is zijn lange gedicht Mei. De eerst regels uit dit indrukwekkende gedicht zijn een van de meest geciteerde regels uit de Nederlandse poëzie.

Naast dit lange poëtische meesterwerk schreef ook veel andere prachtige en vernieuwden gedichten.

Levensloop 

Herman Gorter werd geboren op 26 november 1864 in Wormerveen in een domineesgezin. Zijn vader, Simon Gorter, was een doopsgezinde predikant. Hoewel je zou denken, dat de thuissituatie erg conservatief was Simon Gorter liberaal en humanistisch in zijn opvattingen.

Aan het einde van de negentiende eeuw leed Simon Gorter aan tuberculose. Aangezien het predikantschap vanwege zijn ziekte te zwaar werd, besloot hij zijn pen op te pakken en te schrijven. Hij had een scherpe mening en hij werd op den duur vaste medewerker van De gids, een literair tijdschrift. Het gezin verhuisde hiervoor naar Amsterdam. Toen Herman Gorter zes jaar oud was, overleed zijn vader. 

De thuissituatie na het overlijden van Gorters vader was verre van ideaal. Het gezin moest nu rond te zien komen van de bescheiden uitkering die de moeder als weduwe ontving. Uiteindelijk begon zij een pension aan de Amstel. Dat verbeterde de financiële situatie van het gezin.

Tijdens de lange zomers logeerde Gorter vaak bij zijn grootouders in Balk op het Friese platteland, midden in de natuur. Te midden van kersenbomen en dorpjes met kerktorens werden beelden gevormd die later in zijn beroemde gedicht Mei zijn terug te lezen. 

Het gedicht Mei

Tijdens zijn studie Klassieke talen in Amsterdam, begon Gorter aan zijn lange gedicht Mei. Hij raakte geïnspireerd door de jonge dichters die De nieuwe Gids hadden opgericht.

Gorters moeder had hem aangeraden niet te vroeg te debuteren. Vandaar dat het twee jaar duurde voordat Gorter zijn gedicht als voltooid verklaarde. De redactie van De nieuwe Gids ontving zijn gedicht met groot enthousiasme.

Hoewel het gedicht door veel oudere dichters veelvuldig werd bekritiseerd, was Gorter niet meer uit het veld te slaan. Hij was de nieuwe held van de Tachtigers. 

Herman Gorter
Herman Gorter

Tachtigers

De Tachtigers was een vernieuwende beweging in de Nederlandse literatuur die voornamelijk bekend stond om zijn hervormingen binnen de poëzie. De Tachtigers zetten zich voornamelijk af tegen de moraliserende toon die voorheen in de literatuur veel te vinden was. 

In het literaire tijdschrift De nieuwe Gids was er een podium voor schrijvers als Willem Kloos en Lodewijk van Deyssel, die voorheen bij andere literaire bladen werden afgewezen. Dit kwam mede door hun vernieuwende ideeën van hoe romans geschreven diende te worden.

In dit nieuwe tijdschrift was er geen bijvoorbeeld ruimte voor literatuur met een moreel doel, zoals men in andere literaire bladen gewend was. Waar wel ruimte voor was, was de kunst zelf. De allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie. Een stuk proza of poëzie diende op geen enkele manier relateerbaar te zijn voor het grotere publiek. Met dit doel werd ook de auctoriale verteller afgeschaft: het standpunt in een roman moest neutraal zijn. Om al deze hervormingen nog duidelijker weer te geven, werd er een soort nieuwe taal ontwikkeld, die bijdroeg aan het zo individueel mogelijk kunnen uiten van een bepaald gevoel. 

Echter, na een aantal jaren liet Herman Gorter zich steeds minder gelegen liggen aan de principes van de Beweging van Tachtig. Hij raakte in zijn eerste mentale en fysieke crisis. 

De vrouwen

Als student maakte Herman Gorter kennis van Wies Koopmans met wie hij in 1890 in het huwelijk zou treden. Gorter heeft zijn lief bezongen in het epische gedicht Mei. Ondanks zijn initiële grote passie voor Wies, maakte Gorter voor aanvang van het huwelijk aan Wies duidelijk dat het dichten in zijn leven altijd de eerste plek zou innemen. Dit betekende dat Wies mogelijk niet de enige vrouw in zijn leven zou zijn, met als doel om deze dichterlijke vrijheid en inspiratie die daarvoor nodig was, te kunnen ervaren. Zo had Gorter al een affaire voordat hij een gehuwd man was met Juul Joostens. Ondanks alles, trouwden Wies Koopmans met Herman Gorter op 17 juli 1890. 

In 1903 bracht Gorter een nieuwe dichtbundel uit: Verzen. Ditmaal waren de lieflijke gedichten niet geïnspireerd op zijn eigen vrouw, maar op Ada Prins: een vrouw met wie Gorter een jarenlange affaire aanging. 

Twee vrouwen verzorgden Gorter echter niet genoeg dichterlijke inspiratie. Hij begon een intense affaire met zijn bijlesstudente Jenne Clinge Doorenbos. Hij had het idee in zijn hoofd om een epos te schrijven dat zijn grote werk Mei zou overtreffen. Het zou een eenwording worden van de mensheid, de natuur en de arbeidersrevolutie. Zijn nieuwe affaire inspireerde hem om Pan te schrijven. In de zomer van 1911 legde hij de laatste hand aan dit dichtwerk. 

In 1916 overleed de vrouw van Herman Gorter.

Pas bij de begrafenis van Herman Gorter in 1927 kwamen de twee achtergebleven minnaressen achter elkaars bestaan. 

Socialist

Gorter had een grote voorliefde voor de klassieke talen. Zo heeft hij gymnasium gevolgd en een klassieke talen studie gedaan in Amsterdam. Uiteindelijk is hij ook een tijdje docent Latijn geweest in Amersfoort. Na zijn afkeur jegens de Tachtigers raakte Gorter meer geïnteresseerd in mens en maatschappij. Hij besloot om de Ethica van Spinoza, geschreven in het Latijn, te vertalen naar het Nederlands. In de Ethica omschrijft Spinoza hoe men het meest gelukkige leven zou kunnen leiden, namelijk door te doen waar men het allerbeste in is: nadenken. 

Herman Gorter op partijbijeenkomst van de SDP.Naast dichter was Herman Gorter ook een actief socialist. Zoals vele mensen uit zijn generatie had hij een drang om zich dienstbaar op te stellen in de maatschappij. Hij sloot zich in 1897 aan bij de SDAP. Zijn rol bestond vooral uit het propageren van het marxisme door middel van gedichten en andere geschriften waarin het socialisme werd bezongen. Daarnaast sprak hij graag tijdens partijbijeenkomsten. Dag in dag uit reed hij op zijn fiets naar spreekbeurten. Zijn dichten werd gedurende deze periode op de achtergrond gesteld. De gruwen uit de arbeiderswereld inspireerde hem in de eerste instantie niet zozeer tot gedichten. 

Herman Gorter zag zichzelf als een socialist in hart en nieren, maar zijn relatie met de SDAP-partijtop was echter om twee redenen problematisch. Ten eerste was hij door zijn dogmatische houding niet in staat tot politieke compromissen. Daarnaast was het voor de arbeiderslaag, voor wie hij binnen de politiek opkwam, moeilijk om zich met hem te identificeren. Mede door zijn houding, zijn uiterlijk en zijn luxe hobby's, bleef hij altijd de heer van stand en dat schiep afstand.

Gorter verliet uiteindelijk de SDAP na een aantal tegenstrijdige kwesties, waardoor de partij uiteen scheurde. Hij sloot zich aan bij de radicale SDP, die zich ook inzette voor de belangen van de arbeiders. Echter, niet veel later werden alle fysieke en mentale uitdagingen van afgelopen jaren hem teveel en moest hij zich volledig terugtrekken uit het politieke veld. 

Overlijden

Herman Gorter in 1926
Herman Gorter in 1926

Gorters grote inzetting op zowel geestelijk als fysiek gebied zorgde uiteindelijk voor een lichte hartaanval. Hij besloot om zich volledig uit de maatschappij terug te trekken en op een kuur te gaan naar Zwitserland. Hier wandelde hij erg graag. 

Ook schreef hij hier nog een aantal sonnetten. 

Toen hij dacht dat hij aan de betere hand was, besloot Gorter terug te gaan. Hij overleed op zijn terugweg naar Nederland in 1927. 

 

 

 

 


TIP: Het lange gedicht 'Mei' van Herman Gorter zit vol poëtische beelden en is ook voor de hedendaagse lezer een heerlijk gedicht.


Gedichten van Herman Gorter

De volgende gedichten geven een aardig beeld van de poëzie van Herman Gorter:


AANMELDEN NIEUWSBRIEF