Wat is rijm?
Definitie van rijm
Rijm is klankherhaling binnen een gedicht.
Toelichting op definitie van rijm
Er bestaan verschillende vormen van rijm: eindrijm, beginrijm, voorrijm, tussenrijm, halfrijm, volrijm, rijkrijm etc.. Echter als wij spreken over rijm zonder nadere specificatie, dan bedoelen wij eindrijm. Daarom dient eindrijm als basis voor deze uitleg over rijm.
Eindrijm
Eindrijm is het fenomeen dat twee of meer versregels binnen een gedicht op dezelfde klank eindigen. Als voorbeeld een twicht van literator Robin Kerkhof:
Liefdesverdriet
De bard in zwart
verliest zijn hart
aan de vrouw
in blauw.
Hij zingt een lied,
maar zij wil hem niet.
In dit gedicht rijmen de eerste twee regels op elkaar, omdat ze allebei eindigen op de art-klank.
Regels drie en vier rijmen op elkaar, omdat ze allebei eindigen op de ouw-klank.
Regels vijf en zes rijmen op elkaar, omdat ze allebei eindigen op de iet-klank.
Merk op dat het bij rijm gaat om klankovereenkomst en niet om vormovereenkomst. Immers 'lied' eindigt op een 'd' en 'niet' eindigt op een 't'. Ondanks dit verschil in schrijfwijze rijmen deze twee woorden wel op elkaar, omdat zij aan het eind hetzelfde klinken. Hetzelfde geldt ook voor het rijmpaar vrouw-blauw.
TIP: Dichten doe je zo
Wil jij leren goede gedichten te schrijven? Dan is Dichten doe je zo een absolute aanrader.
LEESTIP:
Domweg gelukkig, in de Dapperstraat
De beroemdste gedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie.
Indelingen van rijm
De verschillende vormen van rijm zijn in grote lijnen in te delen op basis van drie criteria:
- Mate waarin woorden op elkaar rijmen:
- halfrijm
- volrijm
- rijkrijm
- Plek van de overeenkomende klank(en) binnen een woord:
- Plek van de rijmende woorden in een versregel:
- voorrijm
- middenrijm
- eindrijm
De oplettende lezer zal zijn opgevallen dat eindrijm twee keer in deze lijst voorkomt. Dat klopt. Immers twee woorden die rijmen kunnen op verschillende plekken in een zin voorkomen. Het kan dus gebeuren dat woorden op elkaar rijmen (dus eindrijm op woordniveau), maar omdat allebei woorden aan het begin (en niet het einde) van een versregel staan, is hier op het gedicht-niveau toch géén sprake van eindrijm (maar van voorrijm).
Alleen als twee woorden hetzelfde eindigen én deze twee woorden staan allebei achteraan een versregel, dan is er sprake van eindrijm zoals hierboven besproken.
Gerelateerd:
- Gedichten
- Wat is sinterklaasrijm?
- Wat is een rijmschema?
- Wat is alliteratie (beginrijm)?
- Wat is middenrijm?