Wat is een tanka?

Definitie tanka

Een tanka is een kort, niet-rijmend gedicht van 5 regels verdeeld over twee strofen.

De eerste strofe van een tanka bevat drie regels van achtereenvolgens 5, 7 en 5 lettergrepen.

Daarna volgt een strofe van twee versregels van ieder 7 lettergrepen.

In een tanka wordt een verband gelegd tussen een zintuiglijke waarneming en een filosofische overweging of een persoonlijke beleving.

TIP: Dichten doe je zo
Wil jij leren goede gedichten te schrijven? Dan is Dichten doe je zo een absolute aanrader.

Toelichting op de definitie van tanka

Net als de haiku, komt de tanka oorspronkelijk uit Japan. Feitelijk is de tanka ouder dan de haiku. In de 9e eeuw werden al tanka's geschreven. De haiku is als dichtvorm voortgekomen uit de tanka. De eerste haiku-dichters maakten naam in de 17e eeuw.

Een tanka bestaat uit twee inhoudelijk en vormtechnisch gescheiden delen:

  • 1e Strofe:
    De eerste strofe van een tanka bestaat uit drie regels van achtereenvolgens 5, 7 en 5 lettergrepen.
    De eerste strofe bestaat enkel uit een zintuiglijke waarneming. Meestal gaat het daarbij om een natuurwaarneming, maar dit is geen strikte eis. Ook taferelen waarin mensen voorkomen en door mensen gemaakte voorwerpen, kunnen als onderwerp dienen van de eerste strofe. Dat het om een zintuiglijke waarneming gaat, is wel een harde voorwaarde. De eerste strofe van een tanka is een beschrijving van wat je waarneemt met je zintuigen (ogen, oren, neus, tong en huid) zonder daar betekenis aan toe te kennen. De betekenis toekennen volgt namelijk in de tweede strofe van de tanka.
  • 2e Strofe:
    De tweede strofe van een tanka bestaat uit twee regels van ieder 7 lettergrepen.
    In de tweede strofe geeft de dichter een menselijke betekenis aan de zintuiglijke waarneming uit de eerste strofe. Dit kan een algemeen filosofische betekenis zijn of een betekenis die direct verbonden is aan de eigen ervaring. Dat laatste maakt de tanka ook geschikt voor liefdespoëzie.

Uit de tanka ontstond in de 17e eeuw een dichtvorm waarbij de tweede strofe werd weggelaten: de haiku.

Voorbeeld tanka

Een mooi voorbeeld van een moderne tanka is het volgende gedicht van literator Robin Kerkhof:

Boven de kramen
en de schreeuwende kooplui
nadert het onweer.

Door de depressie loopt straks
geen mens meer over de markt.

Tanka voorbeeld

Over lettergrepenpoëzie

In de Japanse taal krijgt iedere lettergreep evenveel nadruk en heeft iedere lettergreep evenveel betekenis. Daarom passen dichtvormen gebaseerd op aantal lettergrepen uitstekend bij de Japanse taal. Anders zit het bij de Europese talen.

In Europese talen is niet iedere lettergreep even belangrijk. Sommige lettergrepen binnen een woord krijgen meer nadruk, dan andere lettergrepen.

Om die reden is er binnen de Westerse poëzie in de loop der jaren een splitsing ontstaan tussen haiku- en tanka-dichters die zich altijd netjes houden aan de voorgeschreven aantal lettergrepen en dichters die dat niet doen. De tweede groep schrijft vooral haiku's en tanka's met minder lettergrepen. Meer lettergrepen is zeldzaam.

Een dichter die voor het eerst een haiku of tanka gaat schrijven, is het aan te raden om vormexperimenten over te laten aan meer ervaren collega's. Hou je zoveel mogelijk aan het voorgeschreven stramien, maar vergeet vooral niet de inhoudelijk regels. Deze zijn minstens zo belangrijk.

Geschiedenis haiku en tanka
Het naslagwerk Haiku, Een jonge maan gaat over de geschiedenis van de haiku en de tanka.

LEESTIP:
De mooiste Japanse haiku's